DUWANG PAGSADIRI (Osipon para sa mga aki)

duwang pagsadiri

Jaime Jesus Borlagdan

Igwang duwang pagsadiri na pigbanga ki sarong kali. An saro ki Dr. Borres, na sarong kabasan, kay Atty. Bobis man an saro na kan baka pasabsaban. Tubig-salog sa kali minabulos na tanos, na nagiging duga kan daluging pagminabunga bulawan, buda lipot na sa paha kan mga baka panhaling tulos.

Sarong aldaw kan nagtitimo si Dr. Borres ki mani, nahurop-hurop niyang garo magayon bakalon su sabsaban sa balyo kan kali. Kun aradohon dangan gibuhon na kabasan, an tolong gatos niyang sakong ani, madudugangan ki walo pang gatos o siyam. Kaya inapod niya su saiyang tawohan na nagkikitkit kan saiyang kagan, na Husla an itinaong pangaran.

“Ano tabi, amo?” an pigsarabluyan kaining sabi.

Taramon ni Dr. Borres, “Maduman kita sa balyo kan kali.”

“Maiba pa ako, nata dai mo aram su dalan?”

“Sungayon mo ako ta su sapatos ko habo kong madugian!”

Sa hararom na kali sinda luminabto, mga kasili sagkod tilapyang naaagihan ninda minarulukso. An iba pasiring kay Dr. Borres sa saiyang bulsa, an iba minasulot sa ngimot na ni Husla. Sa irarom kan tubig na malinawon, mga mantok buda pisipis na an arikurong matarumon, minakutok kay Husla sa bitis na makaganon. Kaya su Huslang huslaonon kuminurukaskas su lakawon.

Naabutan ninda si Atty. Bobis na nakasangkay sa sarong baka. Nakatanaw sa harayo an mata pigsirungan kan kamot niya. Garo baga rancherong pigreparo an mahewason niyang pagsadiri. Su baka man mantang nagpapalimok-limok ki awot sa inutan, nagpapawaltak ki ati sa hudyan.

Pagkabugtak ni Husla na luway-luway si Dr. Borres tulos suuminuriyaw “Hoy Padi!”

Napalampaw sa kurahaw su rancherong atorni, sabay kan pagburuklusan kan mga siri-siri hali sa rambong kan pili. Dai man daw pigtuyo na pasiring pa su saiyang hulog sa pigtatakdagan kan ati. Bata su baka man palan patapos naman, kaya su atorni baga nangarigos pa ki ihi. Garo daing nangyaring pinasiring ni Atty. Bobis su kali, dangan sa garo salming na tubig nahiling niya su sadiri.

“Halat muna, padi ta ako masanli,” siya nagsabi, “ta atorni baga ako, garo salang maghampang ako saimong arog kaini kaati.”

Pagbalik kan atorni, nakabarongan pa ini, tulos nagsabing “Ano lamang, padi?”

“Bako man sa pagraot, adi?” su doktor nagpasakalye, Bako daw garo muroy-muyon an saimong mga ataman. Maray kaining sabsaban gibuhon na kabasan.”

Naggios-gios, su tindog kan barong pirit pigtatanos, si Atty. Borres nagsabi, “Kun igwa kang san ribong sakong pano ki piso, saimo na ining sakong sabsaban!”

Su mata kan doktor buminutlang garo duwang piso. “Garo mo naman sanang sinabing ‘Sakuya na an kalag mo’, mari na Husla, sungaya na ako!”

Dangan puminaradagpadag si Dr. Borres na garong kabayo.

Kinaagahan mantang su gisgison niyang baka pighihingutuhan, uminagi sa isip niyang garo magayon bakalon su sa ibong na kabasan. Kun su dugi kan kabasan saiyang padagaan, madudugangan an saiyang piglalawig-lawigan na mga otso siyentos pang dupa o siyam. Kaya inapod niya si Bruno su saiyang tawohan na nagpapaipli sa mabatag, nag-iinom ki rum. Naghahasay-hasay ining nagrani. Sa halawigon kaining tinaram sa atorni, “Amo?” sana an nasabutan. Taramon ni Atty. Bobis, “Pangarigos daw ta maduman kita sa balyo kan kali!”

“Maiy-ba pa ‘ko, nata-- yawon shakuya han bitis moh?”

“Payongan mo ako ta habo kong umitom an unit ko!”

Sa hararom na kali sinda ruminuso, sa paragilid mga natong buda pakong gulayon, naghahalat sanang puduon. Kalamias na mabarbon kan balagon sagkod langaton sa unit ninda minatugdon, sa gatol, sa hiras, su duwa buminuag na makaskason, mala su nagpayong nainot na sa nagpapapayong.

Naabutan ninda si Dr. Borres na nakaulob sa gilid kan mga paras, pighahapiyap su mga dahon, su saiyang paroy na dalugi pigkakahuron:

Tambo na mga padaba kong dalugi

Maging paroy na kamo.

Mga paroy na dalugi,

Padaba ko kamo,

Dakol na kwarta sakuya nindo itao!

Nagsirong muna si Atty. Bobis sa harayo, huminangos na halawig sagkod guminasod, “Hoy, padi!”

Sa kigkig su doktor sa kabasan suminulmok, sa pa-iksan na dugi siya buminulasok. Garo daing nangyari, su doktor puminasiring sa kali. Sa garo salming na tubig, nahiling niya su sadiri.

“Halat muna, padi ta ako masanli.” Siya nagsabi, “Ta ako baga doktor, dai dapat ako maging arog kaini kaati.”

Pagbalik ni doktor, nagsumpit ini ki olor, bago nagsabi “Ano lamang, padi?”

“Bako man baga sa pagraot, adi?” su atorni nagpasakalye, “pero garo daw manipison an buswak kan saimong dalugi, maray kan saimong kabasan gibuhon na sabsaban!”

Pigsurusinghot su kamot su olor pigsimot, si Dr. Bores nagsabi, “Kun igwa kang sarong sakong pano ki mananribo, saimo na ining kabasan ko!”

Su payo kan abogado sa pagkiri-kiri garo nagtorolo.“Garo mo naman sana tinaram na sa pagbuhay-buhay dai akong aram! Mari na, Bruno, payongi na ako!”

Dangan si Atty. Bobis luminakaw-lakaw na garong pato.

Pag-abot sa harong, si Atty. Bobis naghagonghong, “Mahiling kan Borres na an, ta dai na siya makakatanom!”

Kinabanggihan kaito, si Atty. Bobis buda si Bruno sa kali nagkamang, may darang semento buda gapong nagdarakulaan. Su mga agihan kan tubig pasiring sa kabasan, saro-saro sinulatan, magdamlag su duwa duman nagtabang-tabang.

Kinaagahan su mga paroy nagruluyos, nag-aralang saro-saro. Kan saiyang nahiling si Dr. Borres nagruluha pati dungo (sa sukol ki duwang tabo kapano!), Pag-uli sa harong si Dr. Borres naghagonghong, “Mahiling kan Bobis na an ta dai na siyang lalawigon!” Kan banging ito si Dr. Borres buda si Husla sa kali nagduman, dangan sa tubig inula su gabos na hudong sa kinaban. Magdamlag su duwa duman, sa pagpatagdo nagpasurusubli, nagpatabang-tabang.

Kan su hudyan na bote kan hudong saro na sanang laogan, tuminoron-toron si Dr. Borres sa kaogmahan, parayo sa kaling saindang inulaan. Sa harayo, sa ibong na sabsaban, garo dalugdog an tanog kan bakang saro-sarong nagturumbahan. Bago maghali si Husla garo naumayan na nagtaram:

“Doktor, bako daw ining ginibo ta sarong kasalan? Kasalan sa dagang kan satong kabuhayan pigkukuahan?”

Kuminiling su doktor na nagsumpit ki olor, “Kasuarin ka pa, noy, nakaukod magtaram ki arog kaan? Sa daga saro ka man sanang parakamkam!”

\

Igwang duwang pagsadiri na pigbuhang ki sarong kali. An saro ki Dr. Borres, na sarong kabasan, kay Atty. Bobis man an saro na kan baka pasabsaban. Rimuranon na hudong an duman minaagi. Tubig na pigsasalming bako na an itsura kan nakadungaw, kundi an itom na nakatanom sa irarom kan duman naghihiling. Hilinga, su dating sabsaban ngonian kan basura tambakan, dangan su dati man na kabasan ngonian saro nang kadlagan.