Mahalnas na Upon

Ars Poetica
1
Enot, may minabuswak na pagmati sa tahaw kan sarong enot garo daing hawong buda ordinaryong momento. Dangan mamamangnohan mo na an oras garo nagpundo. Ano an pagmating ini? Garo kurab na minagugom kan tikab, gabat na minapugol sa hangos, pero masiram, minadusong lindok sagkod sa magigimatang ikinabuhay. Garo girabo, iyugyog kaini an bilog na lawas. Kun dai mapugulan, bakong harayong padalaganon ka kaining huba. Pagasudon sagkod mapaas o mapatod an ugat sa liog buda luong. Lampas pa sa dakula kan lawas an pagmating laog. Garo an Baliting minabusi sa saiyang pisog. Sa estadong ini, napapahiling na sana ako sa dakulaon na langit, sa sadiyuton kong sadiri. Garo ako su pagmati sa laog ko na pigmamawot an kahewasan na nasa itaas: an mabuhian. Sa halipot na oras na ini, ipamati sakuya an sakong kawarang kasagkodan. Arog daw kaini an kamurawayan? An pirming mamatean an pagmating ini?
Dangan, dara-dara ini sa buot, an mortal na mata makakasapar ki diyosnon na pagmaan. Hali sa mga bagay maluwas an mga buot sabihon buda simbulo arog sa mga halas na naghihiluno. Sa kamot kan tataramon popormahon kan pagmati an mga buot sabihon arog sa pagporma kan baga sa lukas kan tabak. Matuparan an tataramon buda an dati dai mataram. Intindihon tang dakulaon an pagrugaring kan dai masawod, pero sa paglakaw kan Parapangaran pasiring sa lugar sa luwas kan tataramon, luway-luway nahahawanan buda naliliwanagan ining madiklom na kadlagan.
Kaya sa pagmati na nagpukaw sa kalag ngani magi ining instrumento kan pagtaong itsura sa mga daing pangaran, sa paagi kan tataramon, namamarka sa papel an mga simbolo (i.e. letra) kan nahiling sa paagi kan naumayan na mata.
Sa paoro-otrong pagtais buda pagbalo, pagraot buda pagmukna giraray, masasara an tula hali sa gurubot na mga buot taramon, arog sa pagsirne kan saralakan na basud buda batiris, sa pagpatindog kan mga pundasyon. Buda arog sa pagkurit kan lalawgon kan sarong dai pa nahiling, kun gurano kaharani an ritratong nahaman sa katotoohan, an totoong pandok kaining yaon sa lambang daghan, maulok.

2
Sa sakuyang mga tula, sa kada letra kan kada tataramon, sa mga hayakpit na pasilyo kan kada paultanan buda espasyo, bako sana an buot kong taramon an yaon. Nagtutubod akong an kada gibo kasugpon kan nakaagi, an kada gibo nahaman sa pagsurgpon kan mga nakaagi. Yaon digdi an gabos na sakit, ogma, hadit, dagit na sinapar sa kinaban--mga makulog na tataramon na tinaram buda dinangog; mga babaying hinibian, pati man su pinahibi; mga banal na pagmati kaurubay su pangongorag, ugop-ugop; su hinalat na haluyon sa tangga kan hagyanan, na kan pag-abot daing dara kundi kulog; an mga nakataning o naisip mantang naghihiling kan pagsulnop; an pagtios kan pirot buda tanglay kan lawas sa irarom kan dai napapagal na ilaw kan syudad, muya mo nang umuli sa saimong higdaan, pero kan paghulid mo sa pagal na sadiri, dai ka pipakaturog kan pagbasol; an mga halipot na ulok na daing pugol, su mga sinamaan mo kaini, sa kamunduan ngonian, may minadugang pang kulog sa dati nang namamatean; an dagit buda hiyak-hiyak sa mga kaiwal buda daing ilaw na dalan; an kagadanan na minatukaw sa pamitisan kan katre, pagmadiklom na an kwarto; an daing kasagkodan na paghidaw sa mga dai na maibabalik, pagbasol sa mga dai na maootro; an mga sadit na bagay na napupurot sa paglakaw-lakaw, pagsaro-saro; an pagpadaba kan magurang, tugang, ka-amigo, ilusyon, na kan kairiba pa, nagkakarapsaw sana sa nagsusupak na tubig sa busay, pero ngonian na nasa disyerto na kan sarong tukawan, sarong plato, sarong bumbilya sa itaas kan sarong lamesa, ngana an paha kan daghan--gabos ini, yaon sa likod kan sakuyang pigtataram, dai nahuhurmahan ki mga tataramon, dai maipuntariya, pero kun sa pagbasa kan sakong mga gibo, may masabat kamong layas na pagmating dai nindo masawod, na mapapatanaw kamo sa luwas kan bintana, mapapahiling sa kinaban na binura na kan diklom, pasiring sa sarong ogis na ploresent na patente, sa harayo na sa usol-butong kan huyop, itagao-iluwas kan itom na mga dahon kan kun anong kahoy na lingaw na an pangaran, dangan sa daghan nindo mamamatean an pagbuskad kan sarong burak na an kulor mapaiton, an parong arog sa laog kan haloy nakasaradong baul, iyo na ito ini.

Hunyo 23, 2007. Karangahan.